Gallicianò – Ένα ήσυχο χωριό, λες και ο χρόνος έχει παγώσει εκεί.

Το απομονωμένο και σχεδόν ξεχασμένο από τον χρόνο χωριό Gallicianò, στους πρόποδες του όρους Aspromonte, διατηρεί μια σημαντική κληρονομιά της ελληνοκαλαβρικής ιστορίας – μια κληρονομιά στην οποία έχουμε την τύχη να βυθιστούμε μέσα από μια ανέλπιστα προσωπική εμπειρία.

Piazza Alimos, Η κεντρική πλατεία του Γκαλλιτσιανό

Το ταξίδι μας μέσα από την «Ελληνική Καλαβρία» μας φέρνει στο Gallicianò όπου – χωρίς να το περιμένουμε – θα περάσουμε τις επόμενες τέσσερις ώρες. Όπως και στον Πεντεδάκτυλο, έτσι και στο Gallicianò, πρόκειται για ένα μικρό, ήσυχο χωριουδάκι με περίπου τριάντα κατοίκους. Εδώ, οι πραγματικοί κάτοικοι φαίνονται να είναι οι πολλοί γάτοι. Το χωριό είναι περίπου μια ώρα με το αυτοκίνητο από τη θάλασσα και με την πρώτη ματιά φαίνεται κάπως απομονωμένο (ακόμα και το σήμα του κινητού έχει εξαφανιστεί).

Στον τουριστικό οδηγό μου διάβασα ότι υπάρχει ένα μικρό λαογραφικό μουσείο που αφηγείται την ιστορία του χωριού. Αλλά στο μουσείο θα φτάσουμε πολύ πιο αργά, γιατί πρώτα συναντάμε τον Μίμμο, που μας ξεναγεί στο χωριό και μας εξηγεί τα πάντα για το ελληνόφωνο ιδίωμα και την ορθόδοξη πίστη που ακόμη εξακολουθούν να υπάρχουν εδώ. Μιλάμε λίγο ελληνικά μεταξύ μας. Το Grecanico, όπως ονομάζεται το ελληνόφωνο ιδίωμα της Καλαβρίας, μου ακούγεται λίγο σαν διάλεκτος της Κρήτης ή της Κύπρου. Πολλές λέξεις στο Grecanico είναι τόσο αρχαϊκές που δεν μπορώ να τις συνδέσω με τη νεοελληνική — αλλά γι’ αυτό θα μιλήσουμε αργότερα.

Πρώτα πίνουμε έναν εσπρέσο στο μικρό καφέ που ανοίγει μόνο τις Κυριακές. Ο Πέτρος το ανοίγει ειδικά για εμάς — φαίνεται ότι μέσα σε λίγα λεπτά διαδόθηκε ότι δύο ξένοι ήρθαν στο χωριό. «Καλησπέρα», ανταλλάσσουν χαιρετισμό ο Πέτρος και ο Μίμμο. Συζητάμε λίγο, λίγο στα ελληνικά, λίγο στα ιταλικά, και στη συνέχεια ξεκινάμε την ξενάγησή μας από την εκκλησία του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή, που κάποτε ήταν ορθόδοξη. Όπως πολλές ορθόδοξες εκκλησίες, έτσι και αυτή υπέκυψε στην πίεση της Καθολικής Εκκλησίας και εγκατέλειψε το ορθόδοξο έθιμο. Είναι μέσα Ιανουαρίου και μπροστά στην εκκλησία βλέπουμε ακόμα τη στάχτη από μια μεγάλη φωτιά — πιθανώς μέρος μιας ελληνικής παράδοσης που δεν γνωρίζω.

Ο Μίμμο μας εξηγεί ότι την παραμονή των Χριστουγέννων ανάβεται εδώ μια μεγάλη φωτιά στη μνήμη των νεκρών. Στο ιδίωμα ονομάζεται «Aghio Luce». Aghio είναι ελληνικά και σημαίνει «άγιο», ενώ luce είναι ιταλικά και σημαίνει «φως». Δηλαδή: «Το Άγιο Φως». Βρίσκω πολύ όμορφο αυτό το λεκτικό μείγμα ελληνικών και ιταλικών. Νομίζω ότι συμβολίζει και τη συνύπαρξη του ελληνικού ιδιώματος με την ιταλική γλώσσα. Ωστόσο, ο Μίμμο μας λέει ότι παλιότερα τα ξένα ιδιώματα δεν ήταν ευπρόσδεκτα εδώ.

Πριν από πενήντα χρόνια, λέει ο Μίμμο, όποιος μιλούσε το ιδίωμα θεωρούνταν «χαζός» και «καθυστερημένος». Αυτό οδήγησε στη βαθμιαία εξαφάνιση του ιδιώματος, καθώς πολλές οικογένειες ήθελαν να προσαρμοστούν για να αποφύγουν αυτό το στίγμα. Αναρωτιόμαστε γιατί συνέβη αυτό. Το ελληνικό ιδίωμα υπάρχει στην Καλαβρία — ανάλογα με τη θεωρία που ακολουθεί κανείς — από την αρχαιότητα, και ξαφνικά θεωρήθηκε ανεπιθύμητο να το μιλάς; Μόνο με την αυξανόμενη παγκοσμιοποίηση μπορούμε να το εξηγήσουμε, η οποία δεν αφήνει χώρο για τοπική ταυτότητα.

Συνεχίζουμε να περπατάμε στο χωριό και δεν βλέπουμε σχεδόν κανέναν. Μακριά ακούμε τηλεόραση από ένα διαμέρισμα. Φτάνουμε στην επόμενη εκκλησία, περνώντας από το Pigadi tis Agapis — το «Πηγάδι της Αγάπης» — οοοοο! Εδώ παλιά συγκεντρώνονταν τα κορίτσια και οι γυναίκες του χωριού για να πλύνουν τα ρούχα. Ήταν τότε το τέλειο μέρος για να γνωρίσουν τα αγόρια τα κορίτσια και ίσως τη μελλοντική τους γυναίκα — λίγο κρίμα που αυτό δεν συμβαίνει πια σήμερα.😉

Από αριστερά προς τα δεξιά: η εκκλησία του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή, η θέα του Gallicianò και μια αναμνηστική πλάκα που τιμά την αρχαία σύνδεση μεταξύ της Καλαβρίας και της Ελλάδας.

Ανεβαίνοντας πιο πάνω στο βουνό βρίσκεται η ορθόδοξη εκκλησία του χωριού — Santa Maria dalla Grecia. Είναι μάλλον μικρή παρεκκλήσιο παρά εκκλησία.

Ο Μίμμο εξηγεί ότι κάθε επισκέπτης που μπαίνει στην εκκλησία πρέπει να χτυπήσει ένα μικρό κουδουνάκι. Αυτό αποσκοπεί στο να θυμίζει τις ελληνικές παραδόσεις του χωριού και φέρνει τύχη. Έτσι και εμείς χτυπάμε το κουδουνάκι πριν μπούμε και κάνουμε μια ευχή. Το εσωτερικό του παρεκκλησίου μοιάζει απόλυτα με τυπική ελληνική εκκλησία. Ωστόσο, πολλοί από τους αγίους που τιμώνται εδώ δεν είναι γνωστοί αλλού, όπως ο Άγιος Λέων ή η Αγία Ουρσούλα. Ούτε εγώ γνώριζα ότι υπάρχουν τόσοι τοπικοί άγιοι που τιμώνται μόνο σε συγκεκριμένα μέρη. Ο Μίμμο ανακάλυψε τυχαία κατά τη διάρκεια ενός ταξιδιού ότι η Αγία Ουρσούλα ακόμη τιμάται σε ορισμένα μέρη της Ελλάδας. Ίσως κι αυτό να είναι μια από αυτές τις χαμένες συνδέσεις;

Κατεβαίνοντας στο κύριο πλατεία συναντάμε μερικούς ντόπιους που μας προσφέρουν ευχαρίστως φρέσκα αυγά μόλις είχαν μαζέψει. Τα δεχόμαστε ευχαρίστως και μέχρι σκεφτόμαστε μήπως μείνουμε να κοιμηθούμε εδώ. Ο Giovanni Maesano, που μας συνόδευσε για λίγη ώρα μαζί με τον Μίμμο, μας δείχνει τη μικρή πανσιόν που διαχειρίζεται (σύνδεσμος παρακάτω). Ωστόσο, εκείνο το βράδυ αποφασίζουμε να επιστρέψουμε. Το λαογραφικό μουσείο, για το οποίο ήρθαμε στην πραγματικότητα, το επισκεπτόμαστε μόνο για λίγο. Οι περισσότερες πληροφορίες μας τις είχε ήδη πει ο Μίμμο κατά τη διάρκεια της αυθόρμητης τετράωρης ιδιωτικής ξενάγησης. Αποχαιρετιόμαστε και αφήνουμε μια μικρή δωρεά για το μουσείο. Efcharistó, Μίμμο — θα ξανάρθουμε σίγουρα!

Η εμπειρία στο Gallicianò ήταν και για τους δύο μας πραγματικά εμπλουτιστική. Νιώθαμε σα να είχαμε μεταφερθεί πίσω στον χρόνο και εκείνο το βράδυ χρειαζόμασταν χρόνο για να επεξεργαστούμε όλες τις εντυπώσεις. Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι μέσα στα Καλαβρικά βουνά ακόμα μιλιέται ελληνικά, ότι οι κάτοικοι κάποτε ήταν όλοι ορθόδοξοι και ότι αυτό το κομμάτι της καλαβρικής κουλτούρας θα χαθεί αν δεν διατηρηθεί.

Εδώ θα βρείτε τα στοιχεία επικοινωνίας για το λαογραφικό μουσείο στο Gallicianò (όπως μπορείτε να φανταστείτε, τα ωράρια μπορεί να αλλάζουν: https://www.museionline.info/musei/museo-etnografico-merianou

Μπορείτε να κάνετε κράτηση για τη διαμονή του Giovanni εδώ: : https://www.airbnb.it/rooms/36504437?check_in=2025-08-12&check_out=2025-08-17&guests=1&adults=1&s=67&unique_share_id=2906db6b-dde9-4905-aec0-3270743ffaa2