Bova-η καρδιά της ελληνικής Καλαβρίας

Να σου πω μια ιστορία… Πριν καν ξεκινήσει το ταξίδι, είχαμε ήδη διαβάσει για τη «φωνή» της ελληνόφωνης Καλαβρίας. Μα εδώ, στη Μπόβα —στην καρδιά της— όλα ζωντανεύουν. Ένα μικρό χωριουδάκι γεμάτο ζωή, με το δικό του μουσείο για το Grecanico, τον τοπικό ελληνισμό-ιδίωμα. Ιδανικό μέρος για να βυθιστείς στην ιστορία, στη γλώσσα, στις ρίζες αυτής της ιδιαίτερης γης.

Εξωτερική άποψη του Μουσείου της Ελληνοκαλαβρικής Γλώσσας “Gerhard Rohlfs”

Το ταξίδι μας διά μέσου της Καλαβρίας μας έφερε κατευθείαν στο επίκεντρο της ελληνόφωνης περιοχής. Στη Μπόβα, ένα μαγευτικό χωριουδάκι ανάμεσα στα βουνά του Ασπρομόντε, περίπου 400 άνθρωποι μιλούν ακόμη την ελληνική διάλεκτο. Μια κουβέντα μαζί τους – κι αμέσως καταλαβαίνεις πόσο υπερήφανοι την κρατούν ζωντανή. Και είναι πραγματικά συγκινητικό να το βλέπεις!

Στο χωριό, λειτουργεί το Μουσείο της Ελληνοκαλαβρικής Γλώσσας «Gerhard Rohlfs», αφιερωμένο στο Grecanico —την ελληνόφωνη διάλεκτο της Καλαβρίας— και στον γερμανό γλωσσολόγο Rohlfs, που την μελέτησε εδώ. Το ανακάλυψα χάρη στον ταξιδιωτικό μου οδηγό, και αποφασίζουμε να καλέσουμε το μουσείο για να το επισκεφτούμε. Δυστυχώς, ήταν κλειστό… αλλά εδώ η φιλοξενία δεν λείπει: τους ντόπιους να μας βοηθούν, και μέσα σε λίγο μιλάμε με τη διεύθυνση!

Λίγο αργότερα, φτάνει η Πάτριτζια Ρόμεο και μας ξεναγεί με περηφάνια στο μουσείο. Ο ενθουσιασμός της για τη διάλεκτο και τη δουλειά της είναι μεταδοτικός!Μας λέει πως στις αρχές του 20ού αιώνα, ο Rohlfs ανακάλυψε το ιδίωμα αυτό στη νότια Καλαβρία και πρότεινε ότι το Grecanico έχει ρίζες στην αρχαία ελληνική. Ειλικρινά, δεν θυμάμαι τις 50 αρχαίες λέξεις που αναφέρει (τρία χρόνια αρχαία στο σχολείο… μάλλον χάθηκαν!). Η θεωρία του συγκρούεται με μια άλλη, που λέει ότι η ελληνική ήρθε στην Καλαβρία μόνο τη βυζαντινή περίοδο. Το αποτέλεσμα; Ένα μοναδικό ιδίωμα, με ρίζες αρχαίων ελληνικών, αλλά με επιρροές από ιταλικά και καλαβρικά. Όμορφο, έτσι;

Από αριστερά: το φαρμακείο της Μπόβα και ένας δρόμος στη Bova Marina με ελληνικές πινακίδες. Η είσοδος στο χωριό Μπόβα

Η Πάτριτζια μας δείχνει πολλά εκθέματα και μας μιλάει για παράδοση που ακόμη ζει εδώ —κάποιες μου θυμίζουν απίστευτα αυτές που γνωρίζω από την Ελλάδα. Και μας εξηγεί ότι, εάν δεν είχε απαγορευτεί από την Καθολική Εκκλησία τον 17ο αιώνα, η ελληνική γραφή θα χρησιμοποιούνταν ακόμη. Τότε, πολλά μοναστήρια στη νότια Καλαβρία μεταφράζανε ελληνικά κείμενα — αλλά κι αυτό κόπηκε. Ποιος ξέρει πώς θα είχε εξελιχθεί η διάλεκτος αν δεν μπλόκαραν τη γλώσσα… Ίσως σήμερα να υπήρχε ακόμα ελληνό‑ορθόδοξη λειτουργία και η ελληνική γλώσσα να ήταν καθημερινή!

Και σκέφτομαι: θα μπορούσε η νότια Καλαβρία να ήταν σήμερα δίγλωσση, με τα ελληνικά ή το Grecanico δεύτερη επίσημη; Τουλάχιστον στη Bova Marina, στην κοιλάδα, οι πινακίδες στους δρόμους είναι γραμμένες και στα ελληνικά (ρίξε μια ματιά στη δεύτερη φωτογραφία πιο πάνω).

Από αριστερά: θέα προς τη Μπόβα και τη θάλασσα του Ιονίου. Η κεντρική πλατεία της Μπόβα.

Όταν ολοκληρώνεται η επίσκεψή μας, η Πάτριτζια μας δείχνει τη βιβλιοθήκη του μουσείου, όπου φυλάσσονται όλες οι έρευνες του Rohlfs. Στην αρχή πάω με μερικά φυλλαδιάκια, αλλά ήδη ξέρω: θέλω να επιστρέψω κάποια στιγμή με περισσότερο χρόνο, για να «βουτήξω» αληθινά σε αυτό το κομμάτι πολιτισμού.

Μένουμε λίγο ακόμα στη Μπόβα. Έχει B&B, μεζεδοπωλεία, φαρμακείο και ταχυδρομείο. Το χωριό είναι φροντισμένο, τα σπίτια ανακαινισμένα, και οι τιμές ακινήτων φαίνεται ν’ ανεβαίνουν σε σύγκριση με άλλα χωριά ίδιου μεγέθους. Και, καθώς η Μπόβα είναι στο επίκεντρο της ορεινής πεζοπορίας του Ασπρομόντε, δεν λείπουν οι τουρίστες.

Κάτσαμε για φαγητό σε ένα μικρό μπαρ, και δοκιμάσαμε τη Lestopitta, τοπική σπεσιαλιτέ —τηγανισμένο ψωμί με διάφορες γεύσεις! Με μια μπύρα παρέα, απολαύσαμε τη μαγευτική θέα στη θάλασσα και αφήσαμε τις αναμνήσεις να μας καταλαγιάσουν. Και μετά, πάλι προς την ιόνια ακτή, κατεύθυνση προς το Gerace. Ευχαριστούμε, Μπόβα και Patrizia —επιστρέφουμε με χαρά!

Για να μάθετε περισσότερα για το μουσείο, μπορείτε να κάνετε κλικ εδώ

https://www.museogerhardrohlfs.it/index-eng.htm